5 Modele finansowania czasopism

Jeden z mitów pojawiających się w debacie nad czasopismami open access dotyczy opinii o bezkosztowej produkcji otwartych czasopism. Prawa rynku nie przestają działać tam, gdzie w grę wchodzi bezpłatna dystrybucja wiedzy (wszystko kosztuje), lecz we wspomnianym micie jest ziarnko prawdy.

W opozycji do komercyjnych czasopism elektronicznych, czasopisma otwarte oszczędzają na kilku sprawach:

• nie wymagają specjalnych zabezpieczeń, systemów uwierzytelniających oraz technologii chroniącej tekst przed niepożądanym kopiowaniem (np. DRM);
  
• nie przygotowują odrębnych umów licencyjnych i nie tracą czasu na ich negocjowanie czy egzekwowanie;
  
• nie dbają o dostępność czasopisma w komercyjnych serwisach (np. EBSCOhost), co wymaga dodatkowych nakładów finansowych.
  

ALE...
... procesy samego przygotowania artykułu do publikacji nie różnią się zasadniczo. Tekst naukowy wymaga recenzji, obróbki językowej, technicznej i redakcyjnej jak zawsze. Wydawca pragnący zachować wysoki poziom czasopisma musi przygotować się również na wydatki związane z procesem upowszechniania w Internecie. Utrzymywanie platform technologicznych i ich modernizacja też kosztuje. Do tego dochodzi kosztowna archiwizacja zasobu. Kto za to płaci?

Kto płaci?
Istotą modelu ekonomicznego otwartych czasopism jest przesunięcie finansowania z odbiorców treści (biblioteki, osoby indywidualne) na inne podmioty. Dzięki temu zabiegowi czytelnicy mogą się cieszyć dostępem do artykułów bez uszczuplania ich portfela. Wydawca ma różne możliwości, jeśli chodzi o źródła finansowania:

1. czasopismo finansowane z wpływów z reklam;
2. czasopismo finansowane jest z dotacji publicznej — wydawca czasopisma otrzymuje stałe dotacje na swoją działalność np. z Ministerstwa;
3. czasopismo finansowane z pozyskiwanych grantów od podmiotów wspomagających naukę (fundacje);
4. czasopismo finansowane jest z zewnętrznych wpływów od autorów, ich instytucji macierzystych, a część pokrywa sam wydawca;
5. czasopismo finansuje instytucja macierzysta (np. uczelnia, centrum badań);
6. czasopismo finansowane ze składek członkowskich, np. czasopisma wydawane przez stowarzyszenia naukowe;
7. czasopismo wydawane jest wysiłkiem społecznym, powstające dzięki pracy wolontariuszy.

Więcej informacji o modelach w Open Journals Business Models. Przy modelach przedstawione są także przykłady poszczególnych czasopism.

Przedstawione wyżej modele finansowania mogą być łączone, na rynku panuje teraz duża różnorodność w tym względzie. Wydawanie czasopisma to proces stały, który wymaga nieustannych nakładów czasu, pracy i pieniędzy a istotne jest zapewnienie stabilizacji finansowej, która pozwoli publikować kolejne numery w wyznaczonych terminach.