4 Modele dostępu do czasopism open access

Bardzo wielu wydawców naukowych widząc, jak rozwija się Ruch Open Access i do czego dąży postanowiło zweryfikować swoje dotychczasowe praktyki. Ale ponieważ uważają, że otwieranie treści koliduje z ich interesem ekonomicznym, dlatego też wielu z nich decydując się na ten krok wybiera pośrednie czy hybrydowe modele open access.

Modele te przewidują różne konfiguracje udostępniania artykułów, czy to w ograniczonym czasie czy wyłącznie dla określonej społeczności (np. mieszkańców danego kraju). Marek Nahotko [22] znawca czasopism elektronicznych wyróżnia następujące modele:

Model	Opis	Przykład
pełny	bezpłatny dostęp do zawartości całego czasopisma przy czym artykuły nadal chronione są prawem autorskim, np. „Computer Science” lub opublikowane są na wolnych licencjach Creative Commons Uznanie Autorstwa	Our Dermatology Online
opóźniony	bezpłatny dostęp do artykułów po upływie określonego czasu (okres karencji zależeć może od charakterystycznego dla danej dyscypliny okresu starzenia się informacji, zwykle trwa 6 do 12 miesięcy)	The AAPS Journal
krótkoterminowy	bezpłatny dostęp do artykułów od momentu ich publikacji przez określony czas (np. przez okres 12 miesięcy)	Metrologia
dla wybranych treści	bezpłatny dostęp jedynie do wybranych artykułów	Lancet
zdublowany	odbiorca może wybrać pomiędzy bezpłatnym czasopismem elektronicznym, a jego odpłatną wersją drukowaną	Journal of Postgraduate Medicine
wspomagający	czasopismo lub wybrane artykuły dostępne są bezpłatnie w określonym obszarze geograficznym. Model ten wspiera przede wszystkim rozwój najbiedniejszych rejonów świata	-
hybrydowy	o tym czy artykuł będzie dostępny bezpłatnie decyduje autor (zwykle decyzja ta wiąże się z koniecznością uiszczenia przez autora opłaty, która zrekompensuje wydawcy brak wpływów)	Wydawnictwa jak Springer Verlag, Elsevier czy Oxford University Press

Dla wydawnictw, które wypracowały swoją własną politykę dystrybucji informacji naukowej, decyzja o zmianie zwyczajów nie jest prosta. Nie ulega wątpliwości, że ostrożniej jest wchodzić w nowy model publikowania małymi krokami. Przykładowo taką politykę prowadzą Wydawnictwa AGH. Podane wyżej możliwości mogą być więc docelowym sposobem na dystrybucję treści lub etapem przejściowym od czasopisma zamkniętego do czasopisma w pełni otwartego.

Wśród młodych wydawnictw, które zdecydowały się na publikowanie w najbardziej otwartym modelu Open Access wyróżnić można:

• PLoS Public Library of Sciences (nauki ścisłe, biologiczne i medycyna),
• Hindawi (nauki techniczne, biologiczne i ścisłe),
  
• BioMed Central (medycyna i nauki biologiczne),
• PubMed Central (medycyna i dziedziny pokrewne).
  

Wydawnictwa te dostarczają setki czasopism o wysokiej jakości, którą potwierdza w wielu z nich wysoki wskaźnik impact factor.