wtorek, 23 sierpień 2016, 11:21

Serwis: otwnauka
Kurs: Open Access - Otwarta Nauka (Główna)
Słownik pojęć: Słownik pojęć z zakresu OA

A

Autoarchiwizacja

:
Autoarchiwizacja (ang. self-archiving) — proces polegający na wprowadzeniu do cyfrowego archiwum metadanych dotyczących pracy oraz pełnotekstowego pliku. Praca wysyłana jest do repozytorium przez jej autora, pracownika naukowego.

C

Czasopismo otwarte

:
Otwarte czasopisma (czasopisma open access) to recenzowane czasopisma naukowe, które dzięki alternatywnym modelom finansowania mogą udostępniać znaczną część swoich tekstów lub pełną zawartość wszystkim zainteresowanym bezpłatnie. Opublikowane w nich artykuły można czytać, pobierać, kopiować, drukować oraz rozpowszechniać w celach niekomercyjnych. Autorzy zachowują najczęściej autorskie prawa majątkowe do swoich tekstów

M

Modele komunikacji naukowej

:

Nowe modele komunikacji naukowej, które powstają w ostatnich latach, opierają się o elektroniczne nośniki oraz narzędzia do gromadzenia i przesyłania różnego typu danych czyli mają trzy istotne elementy (dane naukowe + nośniki danych oraz formę ich transmisji czy dystrybucji).

Najbardziej znanymi i już zaakceptowanymi są formy takie, jak:

  1. czasopismo elektroniczne, które publikuje bieżące recenzowane artykuły na platformach elektronicznych zbudowanych specjalnie dla nich;
  2. repozytorium, które udostępnia, gromadzi i archiwizuje artykuły, preprinty, postprinty, ale i monografie, raporty i inne teksty na dedykowanych platformach, ich główną funkcjonalnością są samoarchiwizacja i archiwizacja wieczysta obiektów;
  3. platforma e-leaningowa, która gromadzi i udostępnia kursy i wykłady do celów edukacyjnych.

N

Nauka obywatelska

:
Nauka obywatelska (ang. citizen science), czyli projekty naukowe, w których znaczny udział mają nieprofesjonaliści. Chodzi przede wszystkim o pomoc nieprofesjonalistów przy takich działaniach jak obserwacja, pomiary czy obliczenia. Te czynności, stanowiące kluczowy element wielu projektów badawczych nie wymagają specjalistycznego wykształcenia. Mogą być wykonywane przez osoby o wysokim poziomie motywacji, które kierują się zazwyczaj jedynie pragnieniem niesienia pomocy i uczestnictwa w ważnym projekcie naukowym. Dzięki zaangażowaniu wolontariuszy naukowcy mogą często znacznie przyśpieszyć proces badawczy i przede wszystkim zredukować jego koszty.

O

Open Access

:
„Definiujemy otwarty dostęp do zasobów jako możliwość wykorzystania nieograniczonych źródeł wiedzy i dziedzictwa kulturowego, która powinna być aprobowana przez społeczność naukową”.

Berlin Declaration on Open Access to Knowledge in the Sciences and Humanities

„Odwieczna tradycja w połączeniu z nową technologią zapewniają nam dzisiaj dobro wspólne o bezprecedensowym charakterze. Owa tradycja to gotowość naukowców i badaczy, by publikować owoce swojej pracy za darmo w czasopismach naukowych, w imię szerzenia wiedzy. Nową technologią zaś jest internet. Dobro wspólne, którego zapewnienie staje się możliwe w postaci elektronicznej w skali światowej, to treści czasopism naukowych typu peer-review, z zagwarantowanym swobodnym i nieograniczonym dostępem dla naukowców, badaczy, wykładowców, studentów i innych osób poszukujących wiedzy”.

Budapest Open Access Initiative

Otwarta Nauka

:

Dotychczas brak jeszcze precyzyjnej definicji otwartej nauki, termin ten przyjmuje trochę inne znaczenie w różnych okolicznościach i społecznościach naukowych. W niektórych przypadkach oznacza bunt przeciwko zbyt skomercjalizowanej nauce, w innych oznacza dążenie do uwolnienia informacji naukowej, gdzie indziej to jedynie nowy sposób organizacji pracy naukowców. Przyjmuje się, że termin obejmuje wszystkie próby stosowania otwartych modeli produkcji i dystrybucji treści w sferze nauki, czyli otwarty dostęp do publikacji naukowych, otwarte dane, otwarte modele współpracy naukowej, czy tak zwane „badania prowadzone przy otwartym notatniku”.

Otwarta nauka bywa również określana innymi terminami. Brytyjska Open Knowledge Foundation stosuje pojęcie „otwarta wiedza”, przez które rozumie połączenie trzech elementów: utworów, danych oraz informacji urzędowych. Jamais Cascio, pisząc w 2004 r. o otwartym modelu pracy naukowej, nazwał go „nauką o otwartym kodzie źródłowym”. Cascio odwołuje się do koncepcji „oprogramowania o otwartym kodzie źródłowym”, nazywanego też „wolnym oprogramowaniem” – opartego na wspólnej, zbiorowej pracy z wykorzystaniem swobodnie dostępnych danych, wymienianych między uczestnikami. Do tego modelu współpracy i dzielenia się jej efektami, wypracowanego po raz pierwszy przez informatyków, odwołują się niemal wszystkie otwarte projekty w nauce, ale także w kulturze. Richard Stallman w latach 80. zdefiniował podstawowe swobody użytkownika oprogramowania: swobodę używania, badania, kopiowania, modyfikowania i dalszej dystrybucji. Swobody te leżą także u podstaw działań obejmowanych terminem otwartej nauki.

Otwarte dane

:
Dane surowe, obok publikacji relacjonujących wyniki badań, są kluczowym rezultatem procesu badawczego. Znaczenie dostępności danych wzrosło w ostatnich latach, wraz z gwałtownym wzrostem liczby zbieranych danych oraz z zaistnieniem możliwości ich efektywnego udostępnienia z pomocą technologii bazodanowych. Ponadto niektóre dyscypliny naukowe – takie jak bioinformatyka – w całości opierają się na wykorzystaniu danych badawczych.

Dostępność danych badawczych zapewnia pełną przejrzystość procesu naukowego. Jednocześnie uprzednio zebrane dane stanowią podwaliny dalszej pracy naukowej – skuteczne prowadzenie badań coraz częściej wymaga łatwego dostępu i możliwości wykorzystania istniejących danych. Przykładem znaczenia dostępności danych jest układ okresowy pierwiastków, opracowany przez Dmitrija Mendelejewa na podstawie już opublikowanych, i powszechnie dostępnych, wyników wcześniejszych badań.

Otwarte konferencje

:
Idea ‘otwartej konferencji’ jest prosta. Pozwala na bierne lub czynne uczestnictwo w spotkaniu naukowym tym, którzy z różnych powodów (najczęściej ekonomicznych) nie mogli w nim wziąć udziału.

Na platformach elektronicznych obsługujących zdalne konferencje udostępniane są pełne teksty, prezentacje, postery, nagrania wystąpień oraz zarejestrowane dyskusje, dzięki czemu konferencja zyskuje drugie życie. Organizator przekazuje do sieci wybrane materiały bądź podejmuje starania o udostępnienie możliwie szerokiego spektrum treści tak, jak w przypadku Europejskiego Kongresu Kultury zorganizowanego w 2011 r. we Wrocławiu, podczas którego wszystkie panele dyskusyjne transmitowane były na żywo w internecie. Istotą otwartego modelu jest dostęp dla wszystkich, bez ograniczeń, opłat czy konieczności rejestracji.

Otwarte Zasoby Edukacyjne

:
Otwarte Zasoby Edukacyjne, OZE (ang. Open Educational Resources, OER) definiowane są jako te materiały, które są publicznie dostępne w internecie (bez kontroli dostępu), opublikowane wraz z prawem do dalszego wykorzystania (w tym celu zalecane jest stosowanie tzw. wolnych licencji) i najczęściej rozwijane w otwarty sposób.

Innymi słowy Otwarte Zasoby Edukacyjne to materiały dostępne do dalszego wykorzystania, bez konieczności pytania kogokolwiek o zgodę. Zasoby mogą mieć formę podręczników, kursów online, syllabusów, testów, multimediów, oprogramowania i innych narzędzi, które można wykorzystać w procesie nauczania i uczenia się. Mówiąc ogólnie, mogą to być materiały dedykowane, opracowane na potrzeby programu kształcenia lub każdy inny zasób, który w procesie kształcenia można wykorzystać. Każdy ma prawo się nimi dzielić, adaptować, poprawiać i tłumaczyć na inne języki. Aby było to legalne w świetle prawa autorskiego przy ich publikacji stosowane są tzw. wolne licencje

P

Postprint

:

Postprint — praca, która przeszła proces recenzji.