1 Wprowadzenie

Justyna Hofmokl, Centrum Cyfrowe Projekt: Polska
Bożena Bednarek-Michalska, Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu

Rozpoczęcie tego modułu zacznijmy od stwierdzenia, że otwarta nauka jako idea i nowy sposób podejścia do uprawiania nauki jest nierozerwalnie związana z Ruchem Open Access, z niego bowiem wyrosła i jest konsekwencją wielu działań naukowców, którzy chcą współpracować, bo widzą, że szeroka współpraca wzmacnia innowacje i stymuluje rozwój.

W pierwszym module pisaliśmy, że open access, swobodny dostęp do wiedzy kojarzy się z:

1. Z naukowym ruchem społecznym (Open Access Movement);
2. Z naukowymi modelami komunikacji naukowej (open access models) opartymi o:

• Otwarte czasopisma,
• Otwarte repozytoria,
• Otwarte dane surowe,
• Otwarte kursy, szkolenia,
• Otwarte konferencje,
• Otwarte e-laboratoria (narzędzia i notatniki).

Mówiąc o nowych otwartych modelach oraz kanałach przekazywania wiedzy coraz częściej mówi się o otwartej nauce. Pojęcie to jest nowe, ale wchodzi powoli do dyskursu naukowego podobnie jak e-nauka (e-science) czy nauka 2.0 (science 2.0). Pojawiają się też definicje tych pojęć, ale są jeszcze dość płynne, ponieważ nawiązują do zjawisk powstających na naszych oczach, nowatorskich, nieukształtowanych – jak ostatecznie będą brzmiały – czas pokaże. Spróbujmy się przyjrzeć tym pojęciom.

Zacznijmy od wyjaśnienia czym jest nauka oparta o technologie, e-nauka (e-science), bo może się nam – nie bez podstaw – kojarzyć z otwartą nauką.

E-Science (e-nauka) jest nauką, która odbywa się w rozproszonych środowiskach sieciowych lub nauką, która wykorzystuje duże zbiory danych, wymagające przetwarzania na rozproszonych serwerach (grid computing), termin czasami także odnosi się do technologii umożliwiających rozproszoną współpracę za pomocą narzędzi audio/video. Termin e-nauka został stworzony przez Johna Taylora, dyrektora generalnego Urzędu Nauki i Technologii w Wielkiej Brytanii w roku 1999. Dobrymi przykładami takiej nauki są wszelkie symulacje fizyków, bioinformatyków, wspólne obserwacje astronomiczne śledzone i odnotowywane przez sieci komputerów.

Definicja pochodzi z Wikipedii.

E-nauka jest często nauką otwartą, choć oczywiście nie zawsze, ponieważ współpraca sieciowa, wspólne rozwiązywanie problemów, wspólne używanie rozproszonej infrastruktury naukowej wymaga otwartości. Dobrym przykładem instytucji działającej w formule otwartej i e-science jest CERN - The European Organization for Nuclear Research.